واکاوی جنبش های منطقه ای ایران در سال های ۱۳۲۴ - ۱۳۲۵ ش (مطالعۀ موردی: تأثیر فرقۀ دموکرات آذربایجان بر نهضت جنوب فارس)

موقعیت استراتژیک ایران و داشتن مرز مشترک طولانی در شمال با کشور اتحاد جماهیر شوروی باعث شد که دو سال پس از آغاز جنگ جهانگیر دوم و هجوم آلمان به شوروی، سرزمین ایران مورد هجوم و اشغال نیروهای متفقین قرار گیرد. آنان هدف خود را از این اقدام، رساندن نیرو به شورویِِ تحت محاصره اعلام کردند. در شهریور 1320 ش، متفقین بدون توجه به مخالفت دولت ایران، وارد خاک این سرزمین شده و تا نزدیکی‎های تهران پیشروی کردند. نیروهای نظامی متفقین تا پایان جنگ در ایران ماندگار شدند. این حضور مصیبت‎بار آنان، مشکلات فراوانی برای مردمان ایران ایجاد کرد. یکی از پیامدهای ناخوشایند ناشی از حضور متفقین، تشکیل فرقۀ دموکرات آذربایجان توسط شوروی و حزب تودۀ ایران بود که به رهبری سید جعفر پیشه‎وری در پاییز 1324ش آغاز شد. از جمله انتظارات و درخواست‎های فرقۀ دموکرات آذربایجان، اعطای خودمختاری به ایالت آذربایجان از سوی دولت مرکزی بود. مقالۀ حاضر درصدد است ضمن بررسی اجمالی حضور متفقین در ایران ـ ‎‎‎به‎ویژه اتحاد جماهیرشوروی ـ به تبعات سنگین ناشی از حضور آنان بر دو جنبش منطقه‎ای دموکرات آذربایجان و نهضت جنوب فارس، در سال‎های 1325-1324 ش بپردازد.